ဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်သးခု လၢတၢ်စံးထီၣ်ပ့တၢၤယွၤအပူၤ
ဖဲပှၤအဲကလံးဖိမံၤဟူသၣ်ဖျါ စံၣ်ႉအဲးစ်လူ၀ံးစ် ဟ့ၣ်လီၤသး အဆိကတၢၢ်ဆူ ကစၢ်ယ့ၣ့်ှှူး လၢသီသီ အ၀ဲခီၣ်ဆၢလၢ ကစံးထီၣ်ပ့တၢၤယွၤဒီး ကိး၀ဲတၢ်စံးထီၣ်ပ့တၢၤ ယွၤအံၤ လၢ ‘‘တၢ်Bတီမၤတံာ်တာ်တခါ’’ န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲဂဲၤလိာ်၀ဲလၢ ‘‘ကစၢ်ယွၤအကစၢ် ဒၣ်၀ဲ ဃ့တၢ်လၢကစံးထီၣ်ပ့တၢၤအီၤ’’ န့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ် လၢခံ လူ၀ံးစ် သ့ၣ်ညါက့ၤ လၢ ‘‘ခီဖျိလၢ ကစၢ်ယွၤ တူၢ်လိာ်ပတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤန့ၣ် တုၤအိၣ်ပှၤလၢ ကစၢ်ယွၤအတၢ်အိၣ်ဒီး အပှၤဂီၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤႉ’’ ၀ံၤပ၀ဲၢ်တၢ်သးခုလၢ ‘ယွၤ အတၢ်အဲၣ်အလၢအပှဲၤ’ အပူၤ လၢတၢ်နီၤဖးအီၤတသ့လၢၤနီတမံၤၢ်က့ၤ၀ဲတၢ်ကပီၤလၢ တၢ်ကပီၤလီၤလၢအလူလီၤကွံာ်၀ဲန့ၣ်လီၤ’’ႉ
၀ံဃဘးကူာ် တုၤအိၣ်ဆိ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤလၢ ပူၤကွံာ်နံၣ်ကယၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤႉဖဲအကအုကစွါထီၣ်တၢ်ဆူကစၢ်ယွၤလၢ အဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်အၢတၢ်သီတဖၣ်လၢ အတိာ် လီၤသးဆူ ပှၤယူဒၤဖိၣ် မ့ၢ်တၢ်ဆှၢအီၤ ဆူတၢ်သးခု လၢကစၢ်ယွၤအပူၤန့ၣ်လီၤႉ’ ထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤၣ် မ့ၢ်ကစၢ်လၢအဒိၣ်၀ဲမုၢ်၀ဲဒံး န့ၣ်လီၤႉ ဒ်၀ံအံၤကိးသBတီထီၣ်၀ဲအသိး‚ ‘‘ချၢၣ်ဒၢ မ့ၢ်တဆှိးဘၣ်ဆၣ်‚ တၤသၣ်မ့ၢ် တအိၣ်ဘၣ်လၢစပံးမုၢ်အလိၤ ဘၣ်ဆၣ်‚ သ့ၣ်စၤယံးအသၣ် မ့ၢ်လီၤဘီဘၣ် ဆၣ်‚ တၢ်အီၣ်တၢ်အီ မ့ၢ်တအိၣ်လၢပှၢ်လၢ်ကျါ…
တၢ်အိၣ်ကဒုလၢပှၤလၢအဘၣ်တၢ်သမၢကွံာ်အီၤအဂီၢ်
ကၠီး၀ှဲးဖံ (လ) (၁၇၁၄-၁၇၇၀) နံၣ်ၢ် တၢ်ဟ့ၣ် ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လၢယွၤ‚ လၢအမ့ၢ်ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်ၣ်ဘၣ်ႉ အ၀ဲအတၢ် စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢတၢ်ချၢ ဆူပှၤဂီၢ်မုၢ်ဖးဒိၣ်ၣ်လီၤႉ ၀ှဲးဖံ (လ) အတၢ်ကတိၤအဖျၢၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ကွဲးလီၤလၢ အသွၣ်ခိၣ်ဟ့ၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်စံးဆၢဆူ တၢ်ကတိၤအဆူၣ်အကိၤလၢ အတူၢ်ဘၣ်၀ဲဒ် ‘‘ယအိၣ်ဒီးတၢ်သးမံ ဒ်သိး ယကအိၣ်ခိးတၢ်တုၤတၢ်စံၣ်ညီၣ်အမုၢ်နံၤလၢ တၢ်ကမၤကဆှီတၢ်လၢ ယသကဲာ်ပ၀း အဂီၢ်‚ ဒီးဖဲယသံ၀ံၤအလီၢ်ခံ‚ ယတဆၢမုၢ်လၢ်တၢ်ကွဲးလၢ ယသွၣ်ခိၣ်အဂုၤအဂၤ‚ ထဲတၢ်ကွဲးလၢအမ့ၢ်‚ ‘ဖဲအံၤ ကၠီး၀ှဲးဖံ (လ) ပုာ်မံနီၤအသးၣ်လီၤ’ႉ’’
လၢလံာ်စီဆှံအလီၢ်လံၤတက့တူၢ် ဖဲစီၤဒၤ၀ံးကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ပာ်ဒ့ၣ် ပာ်ကမၣ်အီၤလၢအဆူၣ်အကိၤ လၢပှၤဂုၤပှၤဂၤတဖၣ်ၣ်လီၤႉ ဖဲစီၤစီလူး စွဲသ့ှူးကမၣ်အီၤလၢ အ၀ဲဆှၢပှၤတဖုလၢ ကပူထီၣ်တၢ်‚ အ၀ဲဘၣ်အိၣ်ခူသူၣ်လၢလၢၢ်ပူၤ ဖဲစီၤစီလူး ဃုမၤသံအီၤ‚ အ၀ဲ ပာ်ဖျါ ထီၣ်လၢ အဘၣ်အိၣ်လၢ ‘ခ့ယုၢ်အကျါ’‚ ‘‘ပှၤကညီအကျါလၢအမၤသး ဒ်မ့ၣ်အူလၣ် အသိး‚ အမဲမ့ၢ်ဘီ ဒီးပျၢ်‚ ဒီးအပ@ၤမ့ၢ်နးလၢ အကနၣ်အ့ၣ်၀ဲလီၤ’’ (စံး ၅၇း၄)…
တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံပသံးဃာ်ပၢၤဃာ်ပှၤ
စဲၣ်မိသးစၢ်ခွါအါဂၤ ဆဲးကံၣ်ဆဲးကွီလၢ အပာ်ဖျါထီၣ် အမူဒါဆူ အပှၤကလုာ်ဒီး အ၀ဲသ့ၣ်အခိၣ်အနၢ်အဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤႉ လၢန့ဆၢၣ်တၢ်အိၣ်သးအပူၤၣ်လီၤႉ ဖဲအလဲၤဆူကီၢ်ယပၣ်လၢ တၢ်လီၢ်လၢ တၢ်ဆိကမိၣ်တၢ်ဆဲးကွီ မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤတံာ်တာ်ပှၤသးၣ်လီၤႉ လၢတၢ်သူၣ်အိၣ် သးအိၣ်လၢ တၢ်ဆၢကဲထီၣ် တံၤသကိး‚ ပှၤစဲၣ်မိဖိတဖၣ် ကူထီၣ်သိးထီၣ် တၢ်ဖံးတဖၣ် လၢအလွဲၢ်အိၣ် ဒ်သိးကမၤဘၢ တၢ်အံၤအဂီၢ်လီၤႉ ပှၤလိာ်ကွဲတၢ်ဖိအခိၣ် တဲထီၣ်၀ဲလၢၣ်လီၤႉ ပကမၤလီၤတံၢ်လၢ တၢ်လၢ ပပာ်ဖျါထီၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စးန့ၣ်လီၤ’ႉ
လၢတၢ်အကတီၢ်လၢ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်အတယၢၢ်လၢ နီၢ်တဂၤတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်သး‚ တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢတၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် ဒီးတၢ်ပၢၤလီၤက့ၤသးလီၤလီၤဆီဆီ လၢအမ့ၢ် တၢ်လၢ အဘၣ်ကွဲးဖျါထီၣ်လၢလံာ်ရၠာစးိမ့ၤအပူၤၣ်လီၤႉ အ၀ဲစံးဘၣ်ပှၤလၢ တဘျီဘျီ တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံလိၣ်ဘၣ်ပှၤဆူ ပကပာ်လီၤတဲာ်ကွံာ် ပတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပှၤဂုၤဂၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤႉ အါန့ၢ်ပကစၢ်အတၢ်သဘ@ၣ်လီၤႉ ပှၤတၢ်မၢဖိ ဆှဲဖျါထီၣ်လၢ ပှၤအိၣ်၀ဲတနီၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် အပူၤ နာ်လၢအ၀ဲသ့ၣ် ‘ဂ့ၤအီၣ်တၢ်ခဲလၢာ်’ လၢတၢ်သဘ@ၣ်လီၤႉ ဖဲတၢ်အံၤ မ့ၢ်ဖျါလီၤဂာ် ဒ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ အကါတဒိၣ်ၣ်လီၤႉ စီၤပီလူး နဲၣ် လိ ပှၤကိးဂၤလၢ ‘သုတစံၣ်ညီၣ်လိာ်သးသကိးသကိး’’ (း၁၃)…
ခီဖျိတၢ်အိၣ်သး ဂ့ၤမ့ၢ်ဂ့ၤ‚ အၢမ့ၢ်ဂ့ၤ
ဖဲ ၁၉၈၆ နံၣ်‚ လါယနူၤအါရၠာစးံၤ ၂၈ သီၣ်လီၤႉ ဒ်သိးတၢ်ကတိၤမၤမုာ်ထီၣ်တၢ်လၢ ထံကီၢ် အပူၤ‚ ကီၢ်ခိၣ် ရၠာစးံကၢၣ် စူးကါတၢ်ကတိၤအဖျါလၢ ‘‘တၢ်ယူၤထီၣ်ထီ’’ အထါလၢ အဘၣ် တၢ်ကွဲးအီၤလၢ ကၠီက့လ်လဲးစ်ပံၣ်မၢၣ်ကံ‚ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီတဘ့ၣ် တၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီ ပှၤနီၣ် ကဘီယူၤၣ်လီၤႉဖဲလၢ‚ တၢ်အိၣ်သးနီၢ်နီၢ် ပထိးဘၣ်ကစၢ်ယွၤအမဲာ် လၢပစုမ့ၢ်တသ့ဘၣ်ဆၣ်‚ တဘျီဘျီၣ်လီၤႉ ပှၤတနီၤ ကိးတၢ်အကတီၢ်အံၤလၢ ‘‘တၢ်လီၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဘူးဒီးယွၤ’’ န့ၣ်လီၤႉ တၢ်ဒူၣ်တၢ်ဆၢလၢ အနီၤဖးမူခိၣ်ဒီးဟီၣ်ခိၣ် ဖျါလၢအဘူလီၤန့ၣ်လီၤႉ တၢ်ကလၢၢ်ဘၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤ အိၣ်ဘူးထီၣ်ဒီးပှၤန့ၣ်လီၤႉ
ပှၤအံၣ်စရၠာစး့လးဖိတဖၣ် လဲၤခီဖျိဘၣ် ‘တၢ်လီၢ်တတီၤလၢ အအိၣ်ဘူးဒီးယွၤ’
ဖဲအလဲၤတၢ်လၢ ပှၢ်မုၢ်ကနၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤႉ ကစၢ်ယွၤ မၤပှဲၤတၢ်အၢၣ်ထူၣ်လၢမုၢ်ဆါ ဒီးမ့ၣ်အူထူၣ်လၢမုၢ်နၤ ဒ်သိးကဆှၢအ၀ဲသ့ၣ်လၢ ပှၢ်မုၢ်ကနၢ ( ၂ မိၤ ၄၀း၃၄-၃၈) န့ၣ်လီၤႉ ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်လၢဒဲပူၤ‚ ‘ယွၤအလၤကပီၤ မၤပှဲၤတၢ်အိၣ်အလီၢ်လီၤ’ (း၃၅) ႉ လၢအ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်လဲၤဒီတကတီၢ်‚ အ၀ဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါလၢ…
တၢ်ရၠာစး့လိာ်သကိးသးလၢခရၠာစးံာ်အပူၤ
ဟါဘဲးဖၠၣ်စိမိၤလၢ တၢ်ဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်လၢ ပှၤနီၢ်ဒိၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်တိာ်ကျဲၤဖးထီၣ်လၢ အယံာ်နံၣ်လၢအဆံတဖၣ်အဆံၣ်လီၤႉ တၢ်ဃုထံ စးထီၣ်သး လၢ က့ှူၢ်တဖုလၢ အနီၣ်ဂံၢ်အိၣ် ၂၆၈ လၢ အမ့ၢ်ပှၤဖၠၣ်စိမိၤ ခံနံၣ်တနံၣ် လၢဟါဘဲး ဖၠၣ်စိမိၤ‚ ဖဲ ၁၉၃၀ နံၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံၣ်လီၤႉ ပှၤဃုထံတၢ်ဖိ တဖၣ် ထံၣ်လိာ်သးဒီး သံကွၢ်သံဒိးတၢ်လၢ ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဒီး မၤလီၤတံၢ်အ၀ဲသ့ၣ် အတၢ်ကွဲးနီၣ်လၢ အဘၣ်ထွဲဒီးကသံၣ်ကသီလၢပူၤကွံာ်စှၤနံၣ်န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲသ့ၣ်ထံၣ်ဘၣ် လၢ တၢ်ရၠာစး့လိာ်သးဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်မ့ၢ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢ အလုၣ်ဘၢတၢ်အဒိၣ်ကတၢၢ်တမံၤ လၢ တၢ်သူၣ်ဖှံသးညီဒီး တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ခ@န့ၣ်လီၤႉ တၢ်အံၤ အစၢဟဲဟးထီၣ်လၢ ဖဲလၢပမ့ၢ်က၀ီၤဃာ်ပသးဒီး ပှၤလၢပ့ကၢးရၠာစး့အီၤတဖၣ်အဃိၣ်လီၤႉ
တၢ်အံၤဟဲဖျါထီၣ်လၢ တၢ်ဆဲးကပီၤထီၣ်တၢ်လၢ စီၤပီလူးပာ်ဖျါထီၣ် ဖဲ ဖံလံးပံၤ အဆၢဒိၣ် ၁ အပူၤန့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်ကွဲးအီၤလၢဃိာ်ပူၤ‚ စီၤပီလူး မၤစၢၤတၢ် မ့ၢ်တသ့၀ဲဘၣ်ဆၣ်‚ စံးဘၣ်အတံၤသကိးတဖၣ်လၢ အ၀ဲစံးဘျုးယွၤ ခီဖျိအ၀ဲသ့ၣ်‚ ဖဲအသ့ၣ်နီၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ကိးစုဒဲး‚ ဃ့ထုကဖၣ်လၢ ‘တၢ်သးခုတထံၣ်ဃီ’ (း၄) လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်…